بازار واردات ایران در سال 1404 به عنوان یکی از بازارهای مهم در عرصه تجارت بینالمللی، فرصتهای قابل توجهی را برای فعالان اقتصادی در سراسر جهان ارائه میدهد. این گزارش با هدف ارائه یک دیدگاه جامع از کالاهای وارداتی به ایران در این سال، به همراه تشریح مقررات مربوطه، تعرفهها و راهنماییهای عملی برای واردکنندگان بالقوه تدوین شده است. هدف اصلی این گزارش، فراهم آوردن یک منبع اطلاعاتی تفصیلی و قابل اتکا برای تجار، بازرگانان و محققانی است که در زمینه تجارت با ایران فعالیت دارند یا به آن علاقهمند هستند.
چارچوب مقرراتی واردات در سال 1404
نهادهای کلیدی حاکم:
- وزارت صنعت، معدن و تجارت (وزارت صمت) نقش محوری در تعیین مقررات واردات، سهمیهها و صدور مجوزها در ایران ایفا میکند. تصمیمات این وزارتخانه در خصوص فعالسازی سهمیه های واردات برای بخشهای مختلف نظیر خودروهای جانبازی و ماشینآلات معدنی و راهسازی ، نشاندهنده رویکرد راهبردی آن در مدیریت جریان تجارت بر اساس اولویتهای اجتماعی-اقتصادی است. تغییرات مقرراتی نظیر آزادسازی واردات خودروهای هیبریدی برای دستگاههای دولتی نیز گویای پویایی محیط مقرراتی و لزوم آگاهی واردکنندگان از آخرین تحولات سیاستی است.
- گمرک جمهوری اسلامی ایران مسئولیت اجرای قوانین گمرکی، جمعآوری تعرفهها و مدیریت جریان کالاها در مرزهای کشور را بر عهده دارد. این سازمان از طریق صدور بخشنامهها، جزئیات اجرایی مقررات تعیینشده توسط وزارت صمت را تبیین میکند. به عنوان مثال، بخشنامه مربوط به نحوه اخذ ضمانتنامه بانکی در رویههای گمرکی و دستورالعمل مربوط به اصلاحات تعرفهای سال 1404، نمونههایی از نقش گمرک در ارائه راهنماییهای عملی به واردکنندگان هستند.
بانک مرکزی ایران نقش اساسی در تخصیص ارز برای واردات ایفا میکند. تخصیص مبالغ قابل توجهی از ارز برای واردات کالاهای اساسی، تجاری و خدماتی نشاندهنده کنترل این نهاد بر منابع مالی مورد نیاز برای تجارت بینالمللی است. سیاستهای بانک مرکزی در زمینه نرخ ارز نیز به طور مستقیم بر هزینههای واردات تأثیرگذار است.

تغییرات و بهروزرسانیهای کلیدی مقررات در سال 1404:
- اصلاح آییننامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات که در تاریخ 10/01/1404 به تصویب هیئت وزیران رسیده و توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شده است. این اصلاحات نشاندهنده تلاش مستمر برای بهبود کارایی و شفافیت چارچوب قانونی حاکم بر تجارت خارجی است. تغییرات مشخصی نظیر بهروزرسانی ترکیب کمیتههای مرتبط و افزودن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به فهرست نهادهای ذیربط، بیانگر تحول در اولویتها و ذینفعان دخیل در مقررات واردات است.
- فعالسازی سهمیههای واردات برای بخشهای مختلف از جمله خودروهای سواری جانبازی، ماشینآلات معدنی و راهسازی، و سهمیههای تجاری عمومی، رویکرد هدفمند دولت در مدیریت حجم واردات بر اساس نیازها و اولویتهای خاص را نشان میدهد.
- تغییرات در مقررات مربوط به واردات خودروشامل رفع محدودیت واردات خودروهای هیبریدی برای دستگاههای دولتی و تعیین شرایط ویژه برای واردات شخصی و خودروهای جانبازی، نشاندهنده توجه ویژه سیاستگذاران به این بخش است. مقررات تفصیلی واردات خودروهای کارکردهو شرایط خاص واردات برای جانبازان پیچیدگی و مدیریت فعالانه رژیم واردات خودرو را برجسته میسازد.
- تعدیلات در حقوق گمرکی و نرخهای مالیاتی از جمله تغییر در نرخ مالیات بر ارزش افزوده، حقوق گمرکی تلفنهای همراه، و نرخ ارز مبنای محاسبات، به طور مستقیم بر هزینه کالاهای وارداتی تأثیر میگذارد. افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده به 10 درصد و تعرفههای خاص برای تلفنهای همراه بر اساس قیمت آنها نشاندهنده رویکرد ظریف دولت در اعمال سیاستهای مالی مرتبط با واردات است.
سامانه جامع تجارت
این سامانه به عنوان بستری مرکزی برای فعالسازی و مدیریت سهمیههای واردات عمل میکند. استفاده از این سامانه برای دسترسی به اطلاعات مربوط به مقررات و سهمیههای واردات، برای تمامی واردکنندگان الزامی است.
فهرست جامع کالاهای وارداتی
کالاهای اساسی و محصولات غذایی:
- غلات (گندم، ذرت): تخصیص ارز برای واردات و آمار واردات نشاندهنده وابستگی ایران به منابع خارجی برای تأمین این کالاهای اساسی است. حجم قابل توجه واردات بر ضرورت این واردات برای امنیت غذایی تأکید میکند.
- دانههای روغنی (سویا، کلزا، آفتابگردان): تخصیص ارز اهمیت آنها را در تولید روغن خوراکی و خوراک دام نشان میدهد.
- شکر خام: به عنوان بخشی از واردات کالاهای اساسی ، برای تأمین نیاز مصرف داخلی ضروری است.
- نهادههای دامی (ذرت، کنجاله سویا، جو): تخصیص ارز و بحث تعرفهها 16 نقش حیاتی آنها را در حمایت از صنعت دامپروری داخلی نشان میدهد.
- دارو، مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی: تخصیص ارز قابل توجه و نرخ تعرفه ویژه اهمیت این بخش را برای سلامت عمومی نشان میدهد.
- شیر خشک اطفال: نرخ تعرفه ویژه بر اهمیت آن برای سلامت نوزادان تأکید دارد.
- میوههای گرمسیری، برنج و پنبه: مشمول دریافت 1% ارزش که نشاندهنده سیاستهای حمایتی خاص برای واردات این محصولات کشاورزی است.
- فهرست تفصیلی از شامل طیف گستردهتری از محصولات کشاورزی و غذایی وارداتی نظیر گوشت، مرغ، چای و مواد اولیه غذایی، تنوع نیازهای مصرفی و صنعتی را منعکس میکند.
مواد اولیه صنعتی و کالاهای واسطهای:
- ماشینآلات و تجهیزات تولید، قطعات، مواد اولیه و کالاهای واسطهای: نرخ تعرفه 2% و تخصیص ارز نشاندهنده سیاست دولت برای حمایت از تولید داخلی از طریق کاهش هزینه واردات این اقلام است.
- محصولات شیمیایی و پتروشیمی (پلیمرها، حلالها، مواد اولیه رنگ و رزین): فهرستشده در که برای صنایع مختلف از جمله تولید، ساخت و ساز و بستهبندی ضروری هستند.
- مواد اولیه صنایع چرم و پلیمر (پودر PVC، امولسیونها، رنگها و غیره): ذکرشده در که نیازهای خاص این صنایع را نشان میدهد.
- مواد تولید لاستیک، نساجی و پوشاک: فهرستشده در که از صنایع حمل و نقل، مد و نساجی داخلی حمایت میکنند.
ماشینآلات و تجهیزات سرمایهای:
- ماشینآلات معدنی و راهسازی: فعالسازی سهمیه واردات ویژه 3 نشاندهنده تمرکز بر توسعه زیرساختها و استخراج منابع است.
- ماشینآلات و تجهیزات تولید: تخصیص ارز بر اهمیت نوسازی و ارتقاء ظرفیت صنعتی ایران تأکید دارد.
- ماشینآلات دست دوم: مقررات واردات ذکرشده در گزینه مقرونبهصرفهتری را برای برخی صنایع فراهم میکند.
- معافیت از حقوق گمرکی برای ماشینآلات با فناوری پیشرفته: مشروط به شرایط خاص که هدف آن تشویق به استفاده از فناوریهای نوین در صنایع ایران است.
کالاهای مصرفی:
- تلفنهای همراه: نرخ تعرفه خاص بر اساس قیمت که نشاندهنده تقاضای بالای مصرفکنندگان و استراتژی بالقوه برای کسب درآمد است.
- لوازم خانگی (یخچال، ماشین لباسشویی، تلویزیون): فهرستشده در که نیازهای مصرفکنندگان داخلی را تأمین میکند.
- پوشاک، کیف و کفش: ذکرشده در که ترجیحات مصرفکنندگان برای تنوع و برندهای خاص را برآورده میکند.
وسایل نقلیه:
- خودروهای هیبریدی: رفع محدودیت واردات برای دستگاههای دولتی که نشاندهنده حرکت به سمت ناوگان مدرنتر و سازگارتر با محیط زیست است.
- خودروهای برقی: اشاره به کاهش حقوق ورودی که میتواند استراتژی دولت برای تشویق به استفاده از این خودروها باشد.
- خودروهای سواری نو و کارکرده (تا 5 سال ساخت): تخصیص ارز که نشاندهنده تداوم واردات این خودروها تحت شرایط خاص است.
- خودروهای جانبازی: سهمیه واردات و مقررات خاص که تعهد دولت به حمایت از این گروه را نشان میدهد.
- آمبولانس: معافیت از حقوق گمرکی تحت شرایط خاص که اولویتبندی زیرساختهای بهداشتی را نشان میدهد.
دارو و ملزومات پزشکی: (تحت پوشش کالاهای اساسی)

ساختار کلی تعرفههای واردات
- حقوق ورودی: شامل 4% ارزش گمرکی کالا به علاوه سود بازرگانی است.جزء “سود بازرگانی” به دولت اجازه میدهد تا تعرفهها را به صورت راهبردی بر اساس اهداف مختلف تنظیم کند.
- حقوق گمرکی: بر اساس جدول تعرفه گمرکی تعیین میشود. این جدول، نرخهای تعرفه خاص برای هزاران کالای مختلف را که با استفاده از سیستم کد HS طبقهبندی شدهاند، فهرست میکند.
- مالیات بر ارزش افزوده: نرخ استاندارد 10% ذکر شده است. این مالیات بر ارزش کالاهای وارداتی اعمال میشود و سهم قابل توجهی در هزینه نهایی برای مصرفکنندگان و مشاغل دارد.
- سایر هزینهها و عوارض احتمالی: شامل عوارض هلال احمر، عوارض پسماند و هزینههای ثبتنام. این هزینهها باید علاوه بر تعرفهها و مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته شوند.
نرخهای تعرفه خاص برای دستههای کلیدی واردات:
- خودرو: نرخهای متنوع بر اساس نوع، قیمت، حجم موتور و وضعیت واردکننده نشاندهنده سیاست پیچیده دولت در مدیریت بازار خودرو است. تعرفه 100% برای برخی واردات خودرو مانع قابل توجهی است و احتمالاً هدف آن حمایت از صنعت خودروسازی داخلی است.
- تلفن همراه: تعرفه پلکانی بر اساس قیمت نشاندهنده بازار قابل توجه این دستگاهها در ایران و استراتژی دولت برای مدیریت قیمتها و کسب درآمد است.
- دارو، مواد اولیه دارویی، تجهیزات پزشکی، کالاهای اساسی، نهادههای دامی: نرخ تعرفه 1% اولویت دولت را در تضمین دسترسی و مقرونبهصرفه بودن این اقلام ضروری نشان میدهد.
- ماشینآلات و تجهیزات تولید، قطعات، مواد اولیه، کالاهای واسطهای: نرخ تعرفه 2% با هدف حمایت و توسعه بخش صنعتی داخلی تعیین شده است.
- اسباب بازی و کالاهای فرهنگی: افزایش 2 درصدی حقوق گمرکی ممکن است با هدف حمایت از تولید داخلی این کالاها یا کسب درآمد بیشتر باشد.
نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفهها
- بر اساس میانگین نرخ ارز در مرکز مبادله طلا و ارز در اسفند 1403 (تقریباً فوریه/مارس 2025). استفاده از نرخ ثابت از سال قبل ثبات نسبی را برای محاسبات هزینه واردات در ابتدای سال 1404 فراهم میکند.
- نرخ ترجیحی برای دارو، مواد اولیه دارویی، ملزومات پزشکی و شیر خشک اطفال. این امر به منظور حمایت بیشتر از مقرونبهصرفه بودن اقلام ضروری حوزه سلامت انجام میشود.
نرخهای کلیدی تعرفه واردات در سال 1404
دسته واردات | مورد خاص (در صورت وجود) | نرخ حقوق گمرکی |
خودرو | هیبریدی (برای نهادهای دولتی) | معاف |
خودرو | برقی (غیر تاکسی) | 4% |
خودرو | برقی (تاکسی) | 0.5% |
خودرو | هیبریدی کامل | 15% |
خودرو | نو (FOB زیر 10,000 یورو، حجم زیر 1200cc) | 6% |
خودرو | نو (FOB زیر 10,000 یورو، حجم بالای 1200cc) | 11% |
خودرو | نو (FOB بالای 10,000 یورو، حجم زیر 1500cc) | 21% |
خودرو | نو (FOB بالای 10,000 یورو، حجم 1500-2000cc) | 31% |
خودرو | کارکرده (حجم زیر 1000cc) | 20% |
خودرو | کارکرده (حجم بالای 3000cc) | 175% |
خودرو | واردشده توسط ایرانیان مقیم خارج | 100% |
خودرو | واردشده از محل ارز تخصیصی | 100% |
خودرو | جانبازی | سود بازرگانی صفر |
تلفن همراه | قیمت بین 600 تا 1000 یورو | 15% |
تلفن همراه | قیمت بالای 1000 یورو | 30% |
کالاهای اساسی (دارو، غلات و غیره) | 1% | |
مواد اولیه صنعتی و ماشینآلات | 2% | |
اسباب بازی و کالاهای فرهنگی | افزایش 2% |